Kim są kontrolerzy ruchu lotniczego? Niezastąpiony organ w lotnictwie

🕗 4 minuty | 21 czerwca 2024 | Tekst Mateusz Łapuć | Redakcja Klara Krysiak

Zawód kontrolera ruchu lotniczego jest niezwykle wymagający, stresujący i niosący za sobą olbrzymią odpowiedzialność. To osoby, które codziennie odpowiadają za utrzymanie bezpieczeństwa ruchu lotniczego oraz sprawny i bezpieczny ruch samolotów, a mimo to nie każdy wie o istotności ich pracy. W tym artykule przybliżymy Ci wyjątkowy i pełen wyzwań zawód, do którego predyspozycje posiada jedynie kilka procent społeczeństwa. Dowiesz się, jak wygląda rekrutacja i kurs kontrolera, na czym polega ich dyżur oraz w jakich obszarach pracują. Zaczynamy?

Kontrolerzy ruchu lotniczego, to osoby niewidoczne na co dzień dla pasażerów, a mimo to dbający o ich bezpieczeństwo i sprawne wykonanie lotu. Pracę kontrolerów w Polsce wykonuje jedynie około 600 osób, a sama praca należy do trudnych, stresujących i wyjątkowo odpowiedzialnych. To właśnie kontrolerzy ruchu lotniczego dbają o bezpieczeństwo samolotów w powietrzu i na ziemi, służą pomocą i wsparciem dla pilotów oraz odpowiadają za sprawną koordynację operacji lotniczych.

Historia kontroli ruchu lotniczego sięga metod proceduralnych, kiedy samoloty poruszały się po wyznaczonych drogach i meldowały minięcie określonych punktów za pomocą radia. Metoda ta nie była jednak wolna od błędów, gdyż źle wyliczona przez nawigatora w samolocie pozycja statku powietrznego, utrudniała kontrolerom pracę, prowadząc do błędnych informacji. Kolejnym, przełomowym punktem w pracy kontrolera ruchu lotniczego, było wprowadzenie tak zwanych radarów pierwotnych, które pozwalały na identyfikację położenia samolotów, za pomocą energii odbijanej od kadłuba maszyny.

Kolejnym etapem było wprowadzenie wtórnych radarów dozorowania z ang. SSR, które w połączeniu z zainstalowaniem w samolotach tak zwanych transponderów, mogły przekazywać bardziej precyzyjne dane, w tym wysokość i nazwę samolotu. System ten znacząco ułatwił pracę i funkcjonowanie ruchu lotniczego, a jego działanie jest wykorzystywane do dzisiaj.

Obecnie najnowszą technologią jest ADS-B, system oparty na nawigacji satelitarnej, który pozwala samolotom na automatyczne raportowanie swojej pozycji z dużą dokładnością. System ten wskazuje pozycje statku powietrznego nie tylko kontrolerom, ale także innym samolotom, co dodatkowo zwiększa bezpieczeństwo.

Zatrudnianiem i szkoleniem kontrolerów ruchu lotniczego w Polsce zajmuje się Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, w skrócie — PAŻP. Organizacja ta informuje na swojej stronie internetowej, że zajmuje się nie tylko kontrolą ruchu lotniczego, ale także zapewnianiem służby informacji powietrznej, służby alarmowej czy zarządzaniem zajętością przestrzeni powietrznej. Zadania te nie są wyczerpane, a PAŻP odkrywa niezwykle istotną rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa lotniczego i organizacji sprawnego przepływu statków powietrznych nad polskim niebem.

Wbrew pozorom, stanowisko kontrolera ruchu lotniczego nie składa się z jednej pozycji. Osoby wykonujące ten zawód podzielone są obowiązkami, zajmując się konkretnym obszarem ruchu lotniczego. Do ogólnych i podstawowych obowiązków kontrolerów ruchu lotniczego, możemy zaliczyć:

• zapewnianie kontroli służby ruchu lotniczego statkom powietrznym znajdującym się w przestrzeni kontrolowanej,

• monitorowanie i dbanie o sprawny przepływ ruchu lotniczego,

• zarządzanie przestrzenią powietrzną i utrzymywanie separacji pomiędzy innymi samolotami na ziemi i w powietrzu,

• udzielanie informacji, wsparcie i wydawanie zezwoleń załogom kokpitowym samolotów.

Przyszli kontrolerzy ruchu lotniczego przechodzą rygorystyczną i specjalistyczną rekrutację, składającą się z testów na wyobraźnię przestrzenną, testów analitycznych i psychologicznych. Wśród kandydatów sprawdzana jest także odporność na sytuacje stresowe, zmienne i niecodzienne, a także ich umiejętności współpracy w zespole. Po przejściu rekrutacji kandydaci rozpoczynają szkolenie, a nabywanie uprawnień kontrolera ruchu lotniczego związane jest z dwuletnim kursem, organizowanym przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej.

Szkolenie składa się z 6-miesięcznego szkolenia teoretycznego, a później tyle samo trwającego kursu na symulatorze. Następnie kandydat zdobywa doświadczenie pod okiem instruktora już na stanowisku pracy. Trwa on około roku i odbywa się w konkretnej lokalizacji na terenie Polski.

Proces szkolenia kontrolerów ruchu lotniczego wiąże się z pełną dyspozycyjnością i wieloma egzaminami, których zaliczenie determinuje przejście do kolejnych etapów kursu. Po zdaniu końcowego egzaminu państwowego kursant otrzymuje licencję kontrolera ruchu lotniczego i rozpoczyna pracę w Warszawie lub na jednym z lotnisk w Polsce. Więcej szczegółów i informacji na temat naboru kontrolerów ruchu lotniczego i procesu rekrutacji znajdziesz na stronie Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej.

Wiesz już, jak wygląda kurs KRL i rekrutacja na kontrolera ruchu lotniczego. Jednak jak wygląda typowy dyżurowy dzień osoby na tym stanowisku? Odpowiedzialność kontrolera ruchu lotniczego skupiona jest na konkretnym obszarze, współpracując z innymi służbami i kontrolerami. Sposób pracy zasadniczo różni się od tego, w jakim pracuje większość ludzi. Godziny dyżurów nie są regularne, a średni czas w pracy wynosi 8 godzin.

Kontrolerzy pracują na stanowisku operacyjnym w dwugodzinnych odcinkach, po których udają się na przymusową godzinną przerwę. Podczas niej mogą skorzystać z dostępnego na miejscu basenu, siłowni, boiska, kortów tenisowych oraz miejsc wypoczynkowych i rozrywkowych, takich jak: stół do ping-ponga, piłkarzyki, pokój do spania czy konsola do gier. Wszystko po to, aby móc odświeżyć umysł, odpocząć i uzyskać maksymalne skupienie podczas kolejnego czasu dyżurowego.

Praca jako kontroler ruchu lotniczego i zarządzanie samolotami to działania wyjątkowo odpowiedzialne i istotne, a pomimo podziału zakresem kontroli ruchu lotniczego, dyżur potrafi być naprawdę stresujący. Profesja ta charakteryzuje się zarówno pewnymi korzyściami, jak i wyzwaniami, które przedstawiamy poniżej.

Do najważniejszych zalet można zaliczyć: atrakcyjne wynagrodzenie, stabilne zatrudnienie, bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo pasażerów i satysfakcja z tym związana oraz prestiż i praca z najnowszymi technologiami. Minusy zawodu to z kolei: nieregularny czas pracy, związany z dyżurami zarówno w nocy, jak i w dzień, wysoki poziom stresu, ogromna odpowiedzialność i wysokie wymagania psychofizyczne.

Praca kontrolera lotów i możliwość przystąpienia do kursu KRL definiowana jest posiadaniem określonych predyspozycji osobowościowych i zawodowych. Kandydat powinien charakteryzować się wysoką odpornością na stres, pracę pod presją czasu, spostrzegawczość, odpowiedzialność i odpowiednia dykcja. Praca jako kontroler ruchu lotniczego wymaga również podzielności uwagi, wysokiego opanowania, koncentracji i umiejętności pracy w zespole.

Rejon informacji powietrznej Warszawa — z ang. FIR Warszawa (polskie granice lądowe oraz obszar poza wodami terytorialnymi) podzielny jest na przestrzeń kontrolowaną i niekontrolowaną. W każdej z nich działają służby ruchu lotniczego i służba alarmowa. W przestrzeni kontrolowanej, samolotom zapewnia się służbę kontroli ruchu lotniczego, a sama przestrzeń składa się z:

• przestrzeni trasowej, nad którą nadzór sprawują kontrolerzy obszaru (ACC),

• rejonów kontrolowanych lotnisk (TMA), gdzie kontrolę sprawuje służba kontroli zbliżania i kontrolerzy radarowej kontroli zbliżania (APP), którzy nadzorują samoloty przylatujące i odlatujące,

• stref kontrolowanych lotnisk (CTR), gdzie kontrolę nad ruchem lotniskowym sprawują organy kontroli lotniska — potocznie znana Wieża (TWR).

W przestrzeni niekontrolowanej funkcjonuje Służba Informacji Powietrznej (FIS), przekazująca wskazówki i ważne z punktu widzenia lotu informacje praktyczne. Informatorzy FIS służą pomocą i informują pilotów o pogodzie i ruchu innych statków powietrznych oraz chronią przed nieumyślnym wlotem do niedostępnych dla pilotów stref. Służba ta wykorzystywana jest z reguły w lotnictwie prywatnym i rekreacyjnym, chociaż zdarzają się przypadki komunikacji z załogami samolotów pasażerskich.