Wielkopolska – jeziora, lasy i historyczne skarby

8 minut | 10 maja 2025 | Marianna Kucharska

Czyste jeziora, kojące lasy, meandrujące w dolinach rzeki, ale też urzekająca architektura – tu biorę głęboki oddech i aktywnie odpoczywam, a moimi towarzyszami są żurawie, gęsi, czasem zające i nieśmiałe sarny.

Rok 2025 jest dla naszego miasta szczególny ze względu na obchody 1000. rocznicy koronacji dwóch pierwszych królów Polski – Bolesława Chrobrego i Mieszka II Lamberta. Jubileusz to liczne wydarzenia kulturalne i historyczne, w tym widowiska plenerowe oraz oficjalne uroczystości – tłumaczy Artur Krysztofiak, który odpowiada za promocję w Gnieźnie. 

Tymczasem na co dzień miasto żyje swoim rytmem – w butikach przy ulicy Dąbrówki panie ubierają wystawowe manekiny w sukienki i prochowce, kelnerzy okolicznych knajpek nieśmiało rozkładają na zewnątrz pierwsze stoliki, a na schodkach dookoła fontanny zbiera się spragniona słońca młodzież. Gniezno to miasto zielone i kompaktowe – centrum można obejść w godzinę, np. idąc śladami rzeźb… królików – jest ich 15 i nawiązują do najważniejszych momentów i postaci z dziejów pierwszej stolicy Polski, zresztą na jednego z nich przed chwilą wpadłam na Trakcie Królewskim.

Odlane z brązu zwierzaki „prowadzą” też do tych mniej znanych punktów jak kościoły św. Jana Chrzciciela i św. Wawrzyńca, Park Miejski, dawne koszary pruskie czy secesyjne kamienice. Zatrzymuję się pod pomnikiem Chrobrego – rozsiadł się na tronie, nogi szeroko, w jednej ręce miecz wbity w ziemię. Patrzę mu prosto w twarz – oczy ma lekko zmrużone jakby z wściekłości, wąsiska prawie do szyi, a pod nimi usta w podkówkę. Prawdziwy król.

Rzucam jeszcze okiem to na katedrę, która dumnie góruje nad miastem, to znów na Chrobrego i decyduję się iść w stronę wody. Na jezioro Jelonek mieszkańcy wołają „Wenecja”. Dwa lata temu gruntowne odświeżenie przeszedł park nad akwenem, stanęły ławki, plac zabaw, na starych murach byłego amfiteatru zbudowano ściankę wspinaczkową. Wokół jeziora usypano alejki spacerowe, jedną z nich właśnie krążę, patrząc na gęsi gęgawy, które pędzą w moją stronę.

Miło tu przyjechać na przełomie lipca i sierpnia – wtedy na tutejszej wysepce odbywają się projekcje filmowe w ramach Królewskiego Festiwalu Artystycznego. Miło też wypić kawę i zjeść wybitną jagodziankę w artystycznej kawiarni Cud, którą od sześciu lat przy ulicy Podgórnej prowadzi Marcin Dzionek. Na ścianach widzę prace lokalnego artysty Draki, ktoś siedzi z laptopem, ktoś czyta książkę, ktoś zachwyca się ciastem marchewkowym. W Cudzie modnie jest bywać.

Między tutejszymi sosnami, bukami i jaworami mogłabym spacerować bez umiaru (polecam tzw. puszczańskie spacery z przewodnikiem bądź jeden ze świetnie oznakowanych szlaków pieszych). Ten park krajobrazowy jest w końcu największym kompleksem leśnym okolic Poznania.

Bujny czarodziejski las przecina Warta wspólnie z kilkoma mniejszymi rzeczkami, m.in. Trojanką, w której podczas wędrówek kocham moczyć stopy. Ale teren nie byłby tak bogaty, gdyby nie występowało tu jeszcze kilka jezior – zresztą dwa z nich, Czarne i Pławno, to rezerwaty florystyczne. Na terenie puszczy żyją jelenie, daniele, sarny, dziki i te drobniejsze: zające, lisy, borsuki, kuny. Coraz częściej słyszę, że znajomi widzieli też wydry i bobry. Żyje tu również aż 13 gatunków nietoperzy.

Ta położona nad jeziorem licheńskim we wschodniej części województwa wielkopolskiego wieś jest znana głównie dzięki pięcionawowej Bazylice Najświętszej Maryi Panny Licheńskiej, którą oddano wiernym w 2004. Jest największą w Polsce świątynią, a rocznie odwiedza ją kilka tysięcy pielgrzymów z całego świata.

Jej wieżę wieńczy ważący – bagatela – prawie 15 ton dzwon Maryja Bogurodzica (jest największy w naszym kraju). Ale to nie koniec najnajów – w sanktuarium usłyszymy największe w Polsce organy, ich główna część waży 50 ton. Zgodnie z projektem architektonicznym Bazylika ma przypominać falujący złoty łan zboża. Co na to wskazuje? Sprawdźcie sami.

Poranek jest upalny. Zatrzymuję auto na parkingu w Osowej Górze, na skraju parku. Wysiadam i natychmiast czuję kojący chłód zapraszającego lasu. Słyszę też koncertujące ptaki – zięby wydzierają się wniebogłosy, sikorki im wtórują swoim melodyjnym głosem, ton nadają dzięcioły, a zimorodki, jak to zimorodki, po prostu pogwizdują.

WPN jest porośnięty lasem mieszanym, jego część stanowią też dawne tereny rolnicze, łąki i las łęgowy nad Wartą oraz fragment najdłuższego w Polsce ozu mukowsko-mosińskiego, który ma charakter 37-kilometrowej krętej wypukłości w terenie – opowiada mi przewodnik Jacek. Park (leżący na terenie polodowcowym) utworzono w 1957 r., oprócz wędrówek możemy odpocząć tu nad 11 jeziorami, z których największe jest Góreckie (z tarasem widokowym). Do parku można przychodzić z psami.

Historia twierdzy wznoszącej się nad rzeczką Trzemną w Gołuchowie liczy ponad 400 lat. Bryła zrekonstruowano w XIX w. przez Izabellę Działyńską. Pod tarasem dziedzińca ukryte są najstarsze fragmenty twierdzy – piwnice z II połowy XVI w. Wraz z fundamentami belwederu i trzech widocznych z dziedzińca wież są jedyną pozostałością dworu obronnego wzniesionego ok. 1560 przez starostę radziejowskiego, wojewodę brzesko-kujawskiego i protektora reform – Rafała Leszczyńskiego. Dziś zamek jest w rękach Muzeum Narodowego w Poznaniu.

Ta perełka architektury drewnianej z 1711 roku. położona jest w szczerym polu niedaleko wioski Bralin (w powiecie Kępińskim). Warto zajrzeć do środka, by zobaczyć otoczony balustradą dwustronny ołtarz główny, a także XVII-wieczne ołtarze boczne. W świątyni znajdują się również rzeźby oraz 14 obrazów Męki Pańskiej z przełomu XVIII i XIX w.