Tradycje bożonarodzeniowe na świecie

🕗 8 minut | 26 października 2023 | Tekst Kinga Figarska | Redakcja Klara Krysiak

Czy warto znać tradycje bożonarodzeniowe? Zwyczaje i przesądy, które uznajemy za najważniejsze tradycje świąteczne, nie tylko tworzą magiczną atmosferę, ale przede wszystkim zbliżają do siebie ludzi w nich uczestniczących. Oczekiwanie na gwiazdkę, wspólne śpiewanie kolęd, dawanie prezentów czy łamanie się opłatkiem to niewątpliwie najpiękniejsze tradycje bożonarodzeniowe w Polsce, lecz... nie tylko tam! Obchody Bożego Narodzenia różnią się i przeplatają zależnie od miejsca, kultury i — rzecz jasna — religii. Zwiedź z nami świat i dowiedz się, jakie zwyczaje świąteczne i wigilijne są popularne za granicą!

Co do tego, że historia Bożego Narodzenia rozpoczyna się wydarzeniami chrześcijańskimi, nie ma wątpliwości. Nie oznacza to jednak, że wszystkie tradycje świąteczne jednoznacznie pochodzą od wspomnienia narodzenia Jezusa ani że symbole religijne całkowicie zdominowały prastare obrzędy pogańskie.

Wśród najpopularniejszych polskich tradycji świątecznych znajdują się takie, które czerpią ze zwyczajów i przesądów związanych z przesileniem zimowym. Wiesz, czemu Słowianie zostawiali puste miejsce przy stole wigilijnym już w czasach przedchrześcijańskich? Dodatkowe nakrycie przy wigilijnym stole było wówczas przeznaczone dla zmarłych przodków, którzy mieli odwiedzać rodziny w tym czasie.

Czy inne zwyczaje wigilijne też wywodzą się ze zwyczajów i przesądów słowiańskich? Podobnie wygląda sytuacja z siankiem pod obrusem. Prastare obrzędy obejmowały nie tyle układanie sianka na stole, ile... na podłodze! Według wierzeń pogańskich miało to przynieść gospodarzom urodzaj zboża na kolejny rok.

Dziś oba te zwyczaje wigilijne łączy się jednak z symbolami religijnymi poprzez nawiązanie do ubóstwa narodzenia Jezusa.

Obchody Świąt Bożego Narodzenia pokrywają się wieloma elementami z... Saturnaliami! Grudniowe święta były celebrowane w Rzymie na długo przed przyjęciem chrześcijaństwa. Rzymskie tradycje związane ze świętem ku czci boga Saturna obejmowały dobrze znane nam w dzisiejszych czasach rodzinne uczty, dawanie prezentów, oraz przyozdabianie domów. Często wykorzystywanymi ozdobami były gałęzie sosny — które dziś jednoznacznie kojarzą się ze zwyczajem ubierania choinki!

Czy święta Bożego Narodzenia obchodzi się tak samo w różnych krajach? W dużej mierze tradycje świąt Bożego Narodzenia przenikają przez granice! Podróże, migracje i dzielenie się kulturą sprawiły, że dziś najbardziej znane zwyczaje świąteczne są już powszechne niemal na całym świecie.

Wiesz, że zwyczaj ubierania choinki pochodzi z Niemiec? Teraz kolorowe drzewka zdobią miasta i domy w różnych kulturach. Podobnie ma się rzecz, gdy chodzi o list do świętego Mikołaja i prezenty na święta Bożego Narodzenia — ciężko wyobrazić sobie bez nich zarówno Boże Narodzenie w Polsce, jak i za granicą.

Choć "Wesołych Świąt" słyszy się przez cały grudzień w najróżniejszych językach, to zwyczaj składania życzeń różni się nieco zależnie od kultury. Łamanie się opłatkiem, które dopełnia życzenia na Boże Narodzenie w Polsce, jest też spotykane w innych krajach. Opłatek występuje między innymi wśród tradycji bożonarodzeniowych we Włoszech, Słowacji, Czechach, czy Litwie!

Nietypową tradycją bożonarodzeniową może się za to pochwalić Wielka Brytania. Brytyjczycy nie mają swoich zwyczajów wigilijnych, bo zamiast wyprawiania kolacji celebrują okres Bożego Narodzenia obiadem w pierwszy dzień świąt. Natomiast zamiast łamania się opłatkiem, rozrywają oni tuby przypominające cukierki — nazywane na Wyspach Christmas crackers — z których wysypują się różnorakie upominki.

Skąd została wysłana pierwsza kartka świąteczna? Taka forma składania życzeń ma swoje korzenie wśród tradycji bożonarodzeniowych w Anglii. Na Wyspach Brytyjskich pozostaje to jednak do dziś kwestią niedopowiedzianą — za pionierów kartek świątecznych uważają się również Szkoci.

Wbrew sporom — ozdobne kartki z życzeniami każdego roku szerzą magiczną atmosferę i na dobre zapisały się wśród najpopularniejszych zwyczajów bożonarodzeniowych!

Polskie tradycje świąteczne obejmują wyjątkowe zwyczaje wigilii Bożego Narodzenia — takie jak rozpoczęcie kolacji, dopiero gdy pojawi się pierwsza gwiazdka na niebie. Jest to symbol religijny, nawiązujący do Gwiazdy Betlejemskiej, która prowadziła mędrców do szopki bożonarodzeniowej. Choć oczekiwanie na gwiazdkę ma swoje pochodzenie w wydarzeniach chrześcijańskich, jest to dość nietypowa tradycja bożonarodzeniowa, rzadko spotykana poza Polską.

Innym symbolem nierozerwalnie związanym z wigilijnym stołem jest 12 potraw wigilijnych. Dawne tradycje i zwyczaje bożonarodzeniowe łączyły tę liczbę z ilością miesięcy w roku, chcąc w ten sposób podziękować Bogu za miniony rok. Dziś natomiast 12 potraw wiążemy znaczeniowo z liczbą apostołów.

Wieczerza wigilijna w Polsce różni się znacząco od tradycji bożonarodzeniowej w Niemczech. Niemcy nie zostawiają wolnego miejsca przy stole, a potrawy wigilijne symbolizujące święta nie występują w liczbie dwunastu — a dziewięciu! W wigilijnym menu królują dania skromne, ale nie postne — znajdziemy tam między innymi pieczone kiełbaski czy kultową sałatkę ziemniaczaną.

Okres Bożego Narodzenia nie byłby taki sam bez przystrojonego drzewka! Tradycja bożonarodzeniowej choinki to uwielbiana przez dzieci forma przygotowania do świąt — pozwala nie tylko spędzić czas rodzinnie, ale też wspaniale się przy tym bawić!

Gdzie miały swój początek symbole świąt Bożego Narodzenia? Ubieranie choinki wywodzi się z tradycji bożonarodzeniowych w Niemczech. Stamtąd powędrowało do Francji, by z biegiem lat dołączyć do najważniejszych tradycji świątecznych w Europie i na całym świecie!

A skoro choinka to również... prezenty pod choinką! List do świętego Mikołaja wysłany? Dla najmłodszych, obchody Bożego Narodzenia często skupiają się wokół uwielbianej wizji nowych zabawek! Prezenty świąteczne w Polsce znajdziemy właśnie pod przystrojonym drzewkiem — tak samo, jak między innymi w Czechach, Słowacji, czy na Węgrzech!

Znacząco różni się tradycja bożonarodzeniowa w Anglii, gdzie dzieci nie znajdują prezentów pod choinką... a w skarpetach! Ogromne skarpety świąteczne rozwiesza się w domu, a nocą święty Mikołaj wkłada do nich podarunki.

Taka forma prezentów należy do znanych zwyczajów świątecznych również za oceanem, stąd kultowy widok świątecznych skarpet nad kominkiem w wielu hollywoodzkich produkcjach filmowych.

Choć dzień Bożego Narodzenia to "tylko" jeden dzień, zwyczaje świąteczne i wigilijne goszczą w pamięci na długo przed 25 grudnia. Ulice przyozdobione światełkami, instalacjami i innymi dekoracjami zachęcają do zatracenia się w magicznej atmosferze.

Jakie zwyczaje świąteczne zapewniają niezapomniany klimat? Bez wątpienia jarmarki bożonarodzeniowe, które swoje początki zawdzięczają — ponownie — Niemcom. 

Pierwsze Weihnachtsmarkty sięgają historią końca XIV wieku. Dziś są tradycją wielu miast Europy, gdzie odbywają się corocznie na ulicach lub placach starszych części miast. Oprócz straganów oferujących ozdoby i rękodzieła na jarmarkach bożonarodzeniowych królują stoiska z lokalnymi przysmakami świątecznymi oraz gorącymi napojami.

Masz ochotę na świąteczną wycieczkę do Wiednia lub Berlina? Nie zwlekaj i na własnej skórze poczuj klimat najpiękniejszych Jarmarków Bożonarodzeniowych w Polsce i Europie!

Tradycje bożonarodzeniowe we Francji skupiają się w dużej mierze przy stole. Nie jest tam jednak znane dodatkowe nakrycie przy wigilijnym stole — głównie przez to, że francuskie obchody świąt Bożego Narodzenia w większości kraju nie obejmują Wigilii. Nie obchodzi się również drugiego dnia świąt. Poza regionem Alzacji 26 grudnia jest zwykłym dniem pracy, dlatego uwielbiane przez Francuzów ucztowanie w gronie najbliższych przypada tam na sam dzień Bożego Narodzenia.

Tamtejsza bożonarodzeniowa tradycja przygotowywania potraw niewątpliwie odznacza się oryginalnością dań! Gdy tradycje bożonarodzeniowe w Polsce mówią o 12 daniach, na francuskim stole pojawia się... 13 deserów! W ten sposób Francuzi upamiętniają 12 apostołów oraz Jezusa. Zanim jednak przejdzie się do deseru, na stole goszczą owoce morza, kawior, żabie udka oraz Pain Surprise! Pod tą tajemniczą nazwą (nie) spodziewaj się niewielkich kanapeczek ukrytych w wydrążonym bochenku chleba.

Choć w Hiszpanii nieobce są zwyczaje Wigilii Bożego Narodzenia, to świętowanie zaczyna się tam już wcześniej — 22 grudnia. Wtedy odbywa się El Gordo, czyli hiszpańska loteria świąteczna. Jest to największa tego typu loteria na świecie — a z pewnością najbardziej oryginalna. Wyniki losowania są bowiem ogłaszane... poprzez śpiew! W dzień El Gordo na hiszpańskich ulicach zamiera ruch, za to przez cały dzień słyszy się dzieci wyśpiewujące numery oraz wartości nagród.

Hiszpanie pokazują swoją oryginalność również, gdy chodzi o tradycję bożonarodzeniowej choinki. Mimo że w wielu domach znajdziemy charakterystyczne drzewka, to rodziny znacznie częściej decydują się na tradycyjną szopkę bożonarodzeniową. Szopki są budowane w środku domu, a rozrastając się z roku na rok, nieraz zajmują cały pokój!

Tradycje bożonarodzeniowe w Hiszpanii mają nie tylko interesujący początek, ale i koniec. 28 grudnia Hiszpanie świętują swój odpowiednik Prima Aprilis! Tego dnia trzeba mieć się na baczności — wszystko, co się słyszy, może okazać się kawałem. Dla najmłodszych z wielu hiszpańskich rejonów jest to dzień, gdy odwiedzają domy w sąsiedztwie i w zamian za zaśpiewanie kolędy otrzymują słodkie upominki!

Jakie inne tradycje bożonarodzeniowe w Polsce można znaleźć za granicą? W Szwecji co prawda powszechne jest dawanie prezentów, jednak znacznie różnią się one od znanych nam prezentów pod choinką. W Szwecji nie przynosi ich znany na całym świecie święty Mikołaj... a Jultomten! Ta wyjątkowa postać pochodzi z tradycji bożonarodzeniowej w Szwecji, według której krasnoludki są opiekunami domów. Dlatego właśnie szwedzki odpowiednik starca z brodą to Bożonarodzeniowy Krasnal, ubrany w charakterystyczną czapkę oraz buty.

Znacząca jest też sama forma obdarowywania! Zamiast dawania prezentów osobiście lub ukrywania ich w domu, podarunki były... wrzucane do domu przez drzwi. Osoba, która je dostarczała, pukała do drzwi pod koniec Wigilii, wrzucała prezenty i uciekała.

Ciekawą tradycją bożonarodzeniową w Szwecji obrosły napoje. W okresie Bożego Narodzenia Szwedzi często decydują się na specjalne bożonarodzeniowe piwa - urozmaicone przyprawami korzennymi oraz ozdobione świątecznymi etykietami.

Piwa królują w szwedzkich sklepach, przebijając zarówno Julmust, przypominające kultową Coca-Colę, jak i uwielbiane na całym świecie grzane wino... które w Szwecji często urozmaica się bakaliami! Specjał ten nazywa się tam glögg.