Historia Expo

3 minuty | 16 maja 2025 | Tekst Magdalena Rudzka

13 kwietnia w japońskiej Osace rozpoczęło się globalne święto nowoczesności, innowacji i wymiany kulturalnej. Polskie Linie Lotnicze LOT są oficjalnym przewoźnikiem Expo 2025.

161 krajów, 155 ha, 184 dni, 28 mln spodziewanych gości. Liczby opisujące tegoroczną wystawę Expo w Osace oszałamiają. To największe i najważniejsze tegoroczne wydarzenie gospodarczo-promocyjne na świecie. Teren Expo na sztucznej wyspie Yumeshima w zatoce Osaka podzielony będzie na trzy części: Świat Pawilonów, Wody i Zieleni, a okala go tzw. Ring – kładka dla pieszych o średnicy 600 m i wysokości 20 m, będąca największą drewnianą budowlą na świecie.

Hasło przewodnie polskiej obecności to: „Polska. Dziedzictwo, które napędza przyszłość”. Nasz pawilon ma ponad 1000 m², jego głównym budulcem jest drewno, a organiczna bryła symbolizuje rozchodzące się fale kreatywności. Towarzyszem podróży po ekspozycji jest uwielbiana przez Japończyków muzyka Fryderyka Chopina. Autorzy projektu to Alicja Kubicka i Borja Martinez. Zanim jednak polecimy na wystawę, przyjrzyjmy się najważniejszym faktom z historii Expo. 

W 1851 świat wydawał się niczym rozpędzona przemysłowa maszyna, pędząca coraz szybciej ku optymistycznie rysującej się przyszłości. Każdy rok przynosił nowe, niezwykłe wynalazki, błyskawicznie zmieniające życie codzienne nawet zwykłych ludzi: telefon, pralkę, maszynę do szycia.

W takiej właśnie rzeczywistości rodziła się potrzeba globalnej wymiany technologicznej. Odpowiedzią na nią okazała się Powszechna Wystawa Światowa w Londynie. Idea zgromadzenia w jednym miejscu wszystkich aktualnych osiągnięć ludzkości okazała się strzałem w dziesiątkę.

Wystawy w kolejnych latach gromadziły coraz więcej zwiedzających i były prawdziwymi skarbcami atrakcji. Straciły na znaczeniu w pierwszej połowie XX w., lecz po dwóch wielkich wojnach Expo ponownie stało się wielką ideą. Tym razem pozwalającą na wymianę kulturalną i handlową. 

Wystawy światowe, choć były świetnym medium do prezentacji nauki i technologii, okazały się dużo bardziej kontrowersyjne podczas prezentacji sztuki. Trwająca w XIX w. rewolucja industrialna zbiegła się z wielkimi przemianami w sztuce: malarstwie, rzeźbie i architekturze.

W 1864 podział na sztukę konserwatywną i awangardową okazał się już tak głęboki, że utworzono specjalną wystawę dzieł, których nie przyjęto na wystawę w Paryżu. Tak powstał Salon Odrzuconych uważany za początek nowoczesnego malarstwa.

Jego inicjatorem był cesarz Napoleon III, który w obliczu skandalu związanego z masowym odrzuceniem prac zaproponował ich osobną ekspozycję. Wśród artystów zbyt postępowych na ówczesne gusta znaleźli się m.in. Édouard Manet, Paul Cézanne i Camille Pissarro. 

Historię udziału Polski w wystawach światowych rozpoczęła obecność polskich firm na wystawie w Paryżu w 1867. Wśród nich znalazły się między innymi warszawska fabryka fortepianów i pianin Małeckiego i atelier fotograficzne Maksymiliana Fajansa.

Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w 1925 w Paryżu była pierwszą, na którą Polska przygotowała własny pawilon, zaprojektowany przez Józefa Czajkowskiego. Wzbudził sensację swą nowoczesną architekturą, przeszkloną wieżą, która była rozświetlana w nocy, oraz pracami malarskimi Zofii Stryjeńskiej.

Polska miała być organizatorem wystawy światowej w 1944, jednak plany te zostały przerwane przez wybuch II wojny światowej. Po 1989 braliśmy udział w każdym Expo, począwszy od wystawy w Sewilli w 1992, a nasze pawilony niezmiennie cieszą się ogromnym zainteresowaniem. 

• 2010 — w Szanghaju polski pawilon z motywami ludowych wycinanek odwiedziło aż 8,5 mln gości.
• 2020 — w tym roku drewniany polski pawilon Biuro Wystaw Światowych wyróżniło srebrnym medalem.

W tym roku Japonia gości Expo już po raz szósty. Pierwszy, w 1970, był ogromnym sukcesem. 13 architektów pod kierownictwem Kenzō Tange na 330 ha przygotowało ekspozycję, którą odwiedziły ponad 64 mln gości.

Hasło przewodnie ekspozycji brzmiało: Postęp i harmonia dla ludzkości. Wzięło w niej udział 77 krajów i wiele organizacji międzynarodowych. Stała się miejscem prezentacji nowatorskich wynalazków, między innymi pierwszej koncepcji telefonu komórkowego i wideorozmów. W pawilonie USA zaprezentowano fragment Księżyca przywieziony przez astronautów misji Apollo.

W kolejnym japońskim Expo, w 2005 roku, wystawiało się już 121 krajów pod hasłem: Mądrość natury. Najważniejsze prezentowane innowacje obejmowały ekologiczne technologie, robotykę oraz alternatywne źródła energii. Jednym z największych hitów były roboty humanoidalne, w tym Asimo firmy Honda.