Symbole Japonii — manga, sushi i nie tylko

2 minuty | 19 maja 2025 | Tekst Redakcja Magazynu Kaleidoscope

Nie tylko gejsze i sakura, ale też manga, sushi, matcha czy origami – są reprezentacją wartości oraz japońskiej kultury, która jest jedną z najciekawszych na świecie. 

Chociaż sztuka składania papieru, którego nie należy ciąć, kleić i ozdabiać, narodziła się w Chinach, to właśnie w Japonii się rozwinęła. Najpopularniejsze origami to orizuru, czyli żuraw, który często składa się w intencji długiego życia. A najbardziej skomplikowanym kształtem, jaki dotychczas stworzono, jest smok Ryu-zin 3.5. Figura, którą w ciągu miesiąca w 2005 złożył Satoshi Kamiya, ma 20 cm wysokości i powstała z kartki papieru o boku długości 2 m. 

W VIII w. było rytuałem sakralnym – miało przekonać bóstwa do zapewnienia udanych zbiorów. Dziś sumo jest sportem narodowym, polem walki zawodników (rikishi) jest koło o średnicy 4,55 m wyznaczone przez okrąg ze słomy ryżowej (shōbu-dawara). Siłacze rywalizują w ramach sześciu Wielkich Turniejów (trzy w Tokio i po jednym w Osace, agoi i Fukuoce). Polską stolicą sumo jest Krotoszyn.  

...to dosłownie rysunek, komiks, szkic, karykatura. Każdego roku w Japonii publikuje się tysiące nowych tytułów – od mang dla dzieci, przez komiksy dla dorosłych, po poważne publikacje edukacyjne. Najdłużej nieprzerwanie ukazującą się mangą jest Golgo 13 Takao Saito, której pierwszy odcinek pojawił się w listopadzie 1968. Wyszło już jej 215 tomów.  

Dotarła do Japonii dzięki buddyjskim mnichom i jest używana do tradycyjnej ceremonii herbacianej od XII w. To sproszkowane liście gatunku Camellia sinensis var. sinensis. Roślinę uprawia się w specyficzny sposób – na 3 tyg. przez zbiorem przykrywa się ją siatką, która chroni przed słońcem i zapewnia intensywny zielony kolor proszku oraz niepowtarzalny smak. Zebrane liście są następnie parowane, suszone i mielone. Proszek herbaciany, w odróżnieniu od liści typowej zielonej herbaty, zalewa się wrzątkiem.  

Japończycy słyną z powściągliwości, posługują się też setkami gestów, wśród których większość zakorzeniona jest w tradycji. Na przykład kłaniają się na powitanie i pożegnanie, ale również, kiedy chcą podkreślić szacunek, jakim darzą drugą osobę. W dobrym tonie jest nie tylko zachowywać się cicho w miejscach publicznych, ale też zdejmować buty przed wejściem do czyjegoś domu.

Także palenie jest nietaktowne. Japończycy przerzucili się na IQOS-y, z których korzysta już 8 mln osób wcześniej palących papierosy. Zresztą od czasu ich wprowadzenia sprzedaż tradycyjnych wyrobów tytoniowych spadła o blisko połowę, podobnie jak odsetek sięgających po nie. 

Pierwsza wzmianka o najsłynniejszej japońskiej potrawie pojawiła się już w 718. Dzisiejsza wersja sushi to zasługa kucharza Yohei Hanai, któremu przypisywane jest stworzenie nigiri-zushi w latach 20. XIX w. w Edo (jak nazywało się wtedy Tokio). Współcześnie obok nigiri (na owalach ryżu umieszcza się dodatki) popularne są style: maki, czyli sushi zwijane w płaty wodorostów, chirashi – z ryżem wyłożonym w naczyniu i posypanym dodatkami, czy inari – z ryżem umieszczonym w smażonym tofu. 

Japonia zawdzięcza samurajom wszystko, czymkolwiek jest. Byli oni nie tylko kwiatem narodu, lecz także jego korzeniem – pisał japoński dyplomata Inazō Nitobe. Głównym atrybutem wojowników był miecz (nihon-tō), a podstawą ich filozofii był kodeks etyczny bushidō. Za jednego z ostatnich samurajów uznaje się Takamori Saigō (1828–1887) – jego życie stało się zresztą podstawą scenariusza filmu Ostatni samuraj z Tomem Cruise’em.