Tradycje bożonarodzeniowe w Polsce — jakie mamy zwyczaje wigilijne?

🕗 6 minut | 29 października 2024 | Tekst Kinga Figarska

Święta Bożego Narodzenia utarły się w polskiej kulturze jako rodzinny czas, który wbrew pogodzie jest pełen ciepła i wigilijnych zwyczajów, pielęgnowanych przez pokolenia. Dziś powoli odchodzi od tego schematu, a wiele osób decyduje się na wakacje w grudniu, co może być wspaniałym pomysłem i początkiem nowego zwyczaju świątecznego! Jednakże, jeśli należysz do miłośników potraw świątecznych, ubierania choinki czy składania życzeń — pozwól, by najpopularniejsze zwyczaje bożonarodzeniowe wprawiły Cię w magiczną atmosferę radości i miłości!

Moment, gdy w Boże Narodzenie zasiadasz do stołu, by zjeść 12 potraw wigilijnych to tak naprawdę kulminacja kilku tygodni, poprzedzających pierwszy dzień świąt. Jednak zanim spadnie wymarzony śnieg i pojawi się pierwsza gwiazdka, trwają znane wszystkim tradycje przedświąteczne, czyli szeroko pojęte przygotowania.

Z początkiem grudnia w sklepach królują już dekoracje świąteczne i dziesiątki inspiracji na prezenty na Święta Bożego Narodzenia. Związany z Wigilią zwyczaj obdarowywania się prezentami to właśnie ulubiony moment w roku wielu dzieci, a kojarząca się z nim tradycja dekorowania choinki przywołuje magiczne wspomnienia niezależnie od pory roku!

Święta Bożego Narodzenia spędzasz za granicą? Sprawdź, gdzie polecieć na wakacje w grudniu.

Chociaż tradycja dekorowania choinki wywodzi się z Niemiec, również w Polsce jest ważnym zwyczajem związanym z Wigilią. Wiele osób decyduje się na jej ubranie wcześnie: wraz z początkiem sezonu świątecznego (czyli na początku grudnia) albo około tygodnia przed pierwszym dniem świąt.

Ubrana w świąteczne dekoracje choinka rozświetla nie tylko stół na kolację wigilijną, ale też centra miast! Najbardziej spektakularne z nich możesz zobaczyć na rynku w Warszawie, we Wrocławiu, czy w Krakowie. Corocznie odbywają się tam też jarmarki świąteczne, gdzie znajdują się żywe szopki bożonarodzeniowe oraz można usłyszeć śpiewanie kolęd! To kolejna polska tradycja bożonarodzeniowa, skłaniająca do przedświątecznych podróży po Polsce!

Tradycja dekorowania choinki jest uwielbiana przez dzieci, podobnie jak wypatrywanie pierwszej gwiazdki w Wigilię Bożego Narodzenia. Są to zwyczaje, które wprowadzają najmłodszych w magiczny okres świąteczny, a samo oczekiwanie buduje ekscytację! Pierwsza gwiazdka nawiązuje do Gwiazdy Betlejemskiej, która ogłaszała narodzenie Jezusa, a wśród polskich zwyczajów świątecznych jest ona przede wszystkim znakiem, że można zasiąść do wieczerzy.

Choć prezenty w wigilię nie są polską tradycją świąteczną, to w pierwszy dzień świąt jest ona powszechna niemal wszędzie. Podobnie jak w innych krajach na świecie, prezenty świąteczne w Polsce znajdziemy pod choinką. Jednak w popkulturze, czerpiącej głównie ze Stanów Zjednoczonych, dzieci otrzymują prezenty w skarpetach wiszących nad kominkiem.

Polskie zwyczaje wigilijne można by spisać na długiej liście! Tradycja dekorowania choinki, sianko pod obrusem, szopka bożonarodzeniowa czy świąteczna tradycja dzielenia się opłatkiem to tylko niektóre ze znanych zwyczajów świątecznych, które mają miejsce podczas wieczerzy wigilijnej. Wszystkie razem odpowiadają za niezastąpiony klimat!

Tradycje przedświąteczne zawierają również wiele symboli religijnych. Sianko pod obrusem, które kładziesz na wigilijny stół, dla chrześcijan symbolizuje ubóstwo narodzenia Jezusa. Zwyczaj ten wiąże się też z pogańskimi obchodami przesilenia zimowego — sianko było wówczas układane nie tylko na stole, lecz na podłodze, co miało zapewnić domowi dostatek na kolejny rok.

Polska tradycja bożonarodzeniowa, polegająca na łamaniu się opłatkiem, wywodzi się z dawnych symboli religijnych. Chrześcijańskie wydarzenia, jakimi były dla pierwszych wierzących spotkania wspólnot i zbiorowa modlitwa, zawierały w sobie pamiątkę obrzędów chleba i wina związanych z Ostatnią Wieczerzą.

W polskich domach świąteczna tradycja dzielenia się opłatkiem jest ważna i rozpoczyna obrzędy bożonarodzeniowe. Połamanie się z kimś opłatkiem oznacza przebaczenie win, życzliwość i otwartość.

Najpopularniejszym zwyczajem bożonarodzeniowym w Polsce jest ten, polegający na przygotowywaniu na świąteczny stół 12 potraw wigilijnych. Zastanawiasz się, co symbolizują?

Symbolika potraw świątecznych widoczna jest już w ich liczbie - 12 potraw wigilijnych nawiązuje do 12 apostołów. Kuchnia świąteczna kryje w sobie jednak dużo więcej — symboliczne, ale i wyjątkowo zdrowe składniki.

Tradycyjne potrawy świąteczne to na przykład ryby, a konkretnie karp, który symbolizuje odrodzenie: pokonanie śmierci i zmartwychwstanie. Kapusta, występująca między innymi w pierogach, zapewnia siły po zimie, a buraki, będące głównym składnikiem barszczu rozpoczynającego kolację, symbolicznie — i nie tylko — dodają energii.

Suto zastawiony wigilijny stół to nie wszystko. W świąteczne dni ważne jest również otoczenie — na przykład ładnie udekorowana szopka bożonarodzeniowa, symbolika choinki czy Pasterka! Jakie jeszcze zwyczaje świąteczne są istotne dla Polaków?

Tradycja przedświąteczna nakazuje zostawienie wolnego miejsca przy stole — jest to zwyczaj wigilijny głęboko zakorzeniony w kulturze chrześcijańskiej. Dodatkowe nakrycie to nawiązanie do świątecznej tradycji dzielenia się z najuboższymi i oznacza gotowość do przyjęcia potrzebujących do domu. Wśród wierzeń pogańskich obecna była również idea pustego miejsca przy stole jako zostawionego dla zmarłych przodków, którzy odwiedzali rodzinę w czasie przesilenia zimowego.

Prezenty świąteczne w Polsce mają kwestię sporną — kto przynosi prezenty na święta Bożego Narodzenia? Zależnie od części Polski, odpowiedź może być różna. Choć przeważająca część kraju odpowie, że jest to święty Mikołaj, to wśród odpowiedzi znajdzie się też Dzieciątko — charakterystyczne dla okolic Śląska, znany na Podkarpaciu Aniołek, Gwiazdka obecna w pamięci dzieci ze wschodniej Polski oraz Gwiazdor, królujący w wielkopolskich tradycjach świątecznych.

Szukasz pomysłu na prezenty na święta Bożego Narodzenia? Zerknij na listę prezentów 🎁 świątecznych, które ucieszą każdego!

W niektórych domach dawanie świątecznych prezentów łączy się z... kolędowaniem! Tradycje bożonarodzeniowe w Polsce nakazują, że dopiero śpiewanie kolęd upoważnia do otrzymania podarunku. Musimy przyznać, że taki element na pewno wzbogaca okres świąteczny i zapewnia zabawę najmłodszym!