Tradycje bożonarodzeniowe w Polsce

Data publikacji: 10 października 2023 | Czas czytania: 6 minut | Autor: Kinga Figarska | Redakcja: Klara Krysiak

Jakie są polskie tradycje bożonarodzeniowe? Święta Bożego Narodzenia utarły się w polskiej kulturze jako rodzinny czas, który wbrew pogodzie jest pełen ciepła i dawnych tradycji, pielęgnowanych przez pokolenia. Dziś wiele osób odchodzi od tego schematu, decydując się na wyjazdy wakacyjne w grudniu, co też może być wspaniałym pomysłem i początkiem całkiem nowego zwyczaju świątecznego! Jeśli jednak należysz do miłośników polskich dań wigilijnych, oczekiwania na pierwszą gwiazdkę, ubierania choinki, czy składania życzeń — pozwól, by piękne tradycje i zwyczaje w Polsce kolejny rok wprawiły Cię w magiczną atmosferę radości i miłości!

Moment, gdy zasiadasz do stołu, by zjeść 12 potraw wigilijnych to tak naprawdę kulminacja kilku tygodni poprzedzających pierwszy dzień świąt. Zanim spadnie wymarzony śnieg i pojawi się pierwsza gwiazdka, trwają znane wszystkim przygotowania do świąt — które też przecież obfitują w zwyczaje i przesądy! Z początkiem grudnia w sklepach królują już dekoracje świąteczne i dziesiątki inspiracji na prezenty na Święta Bożego Narodzenia. Zwyczaj wręczania prezentów świątecznych to zazwyczaj ulubiona tradycja świąteczna dla dzieci, a kojarzące się z nim iglaste drzewko przywołuje wspomnienie magicznej atmosfery niezależnie od pory roku!

Święta Bożego Narodzenia spędzasz za granicą? Sprawdź, gdzie na wakacje w grudniu.

Tradycja choinki bożonarodzeniowej, choć pierwotnie wywodzi się z Niemiec, przez lata wpisała się w znane wszystkim i uwielbiane tradycje bożonarodzeniowe na świecie. W Polsce zwyczaj ubierania choinki, to ważna tradycja wigilijna, jednak dziś wiele osób decyduje się na ubranie jej wcześniej, albo wraz z początkiem sezonu świątecznego — na początku grudnia — albo około tygodnia przed Wigilią Bożego Narodzenia.

Ubrana w świąteczne dekoracje, choinka na Boże Narodzenie rozświetla nie tylko stół na kolację wigilijną, ale też centra miast! Najbardziej spektakularne z nich możesz zobaczyć między innymi na rynku w Warszawie, we Wrocławiu, czy w Krakowie. Tam corocznie odbywają się też jarmarki świąteczne, gdzieniegdzie znajdują się żywe szopki bożonarodzeniowe oraz usłyszeć można piękne śpiewanie kolęd! Są to kolejne uwielbiane przez Polaków wartościowe tradycje świąteczne — skłaniającą do klimatycznych, przedświątecznych podróży po Polsce!

Polskie zwyczaje wigilijne można by wypisywać na długiej liście! Dodatkowe nakrycie przy stole wigilijnym, świąteczna tradycja dzielenia się opłatkiem, sianko pod obrusem, czy niewielka szopka bożonarodzeniowa pod choinką to tylko niektóre ze znanych zwyczajów świątecznych, które mają miejsce podczas tradycyjnej wieczerzy wigilijnej. Wszystkie razem odpowiadają jednak za niezastąpiony klimat!

Jedną z uwielbianych tradycji świątecznych dla dzieci jest wypatrywanie w noc wigilijną pierwszej gwiazdki. Zwyczaj ten, tak jak tradycja choinki bożonarodzeniowej, czy wspólne kolędowanie wprowadza najmłodszych w magiczny czas Bożego Narodzenia. Przed tym, jak dzieci otrzymują prezenty, to właśnie oczekiwanie buduje w nich ekscytację! Sama gwiazdka natomiast nawiązuje do Gwiazdy Betlejemskiej, która ogłaszała narodzenie Jezusa. Wśród polskich znanych zwyczajów świątecznych jest ona przede wszystkim znakiem, że możemy zasiąść do wieczerzy.

Przygotowania do świąt w przypadku wieczoru wigilijnego zawierają wiele symboli religijnych. Sianko pod obrusem, które kładziesz na świąteczny stół, dla chrześcijan symbolizuje ubóstwo narodzenia Jezusa. Zwyczaj ten wiąże się też jednak z innymi dawnymi tradycjami — pogańskimi obchodami przesilenia zimowego. Sianko było wówczas układane nie tylko na stole, lecz na podłodze, co miało zapewnić domowi dostatek na kolejny rok.

Zwyczaj łamania się opłatkiem wigilijnym również wywodzi się z dawnych symboli religijnych. Chrześcijańskie wydarzenia, jakimi były dla pierwszych wierzących spotkania wspólnot i zbiorowa modlitwa, zawierały w sobie pamiątkę obrzędów chleba i wina związanych z Ostatnią Wieczerzą. W polskich domach łamanie się opłatkiem to ważna tradycja wigilijna, która rozpoczyna wieczerzę. Jest to również o tyle wartościowa tradycja świąteczna, że połamanie się z kimś opłatkiem oznacza przebaczenie win oraz szerzy życzliwość i otwartość wśród spożywających wieczerzę.

Bożonarodzeniowa tradycja przygotowywania na świąteczny stół 12 potraw wigilijnych też ma swoje starodawne znaczenie. Dlaczego jest 12 potraw wigilijnych i co symbolizują?

Symbolika potraw wigilijnych widoczna jest już w ich liczbie - 12 potraw wigilijnych nawiązuje do 12 apostołów. Kuchnia świąteczna kryje w sobie jednak dużo więcej — symboliczne, ale i wyjątkowo zdrowe składniki potraw wigilijnych.

Obecne choćby w postaci tradycyjnego wśród polskich dań wigilijnych karpia ryby symbolizują odrodzenie: pokonanie śmierci i zmartwychwstanie; kapusta, występująca między innymi w pierogach, zapewnia siły po zimie, a buraki, będące głównym składnikiem barszczu rozpoczynającego kolację, symbolicznie — i nie tylko — dodają energii.

Symbolika potraw wigilijnych to nie wszystko. Ważne jest również otoczenie — choinka na Boże Narodzenie, świeca wigilijna i to, co składa się na świąteczny stół! Jakie jeszcze zwyczaje świąteczne i wigilijne są istotne dla Polaków?

Bożonarodzeniowa tradycja nakazuje zostawienie wolnego miejsca przy stole — jest to zwyczaj wigilijny głęboko zakorzeniony w kulturze chrześcijańskiej. Dodatkowe nakrycie to bowiem nawiązanie do świątecznej tradycji dzielenia się z najuboższymi i oznacza gotowość do przyjęcia potrzebujących do domu. Wśród wierzeń pogańskich obecna była również idea pustego miejsca przy stole jako zostawionego dla zmarłych przodków, którzy odwiedzali rodzinę w czasie przesilenia zimowego.

Jakie są inne tradycje bożonarodzeniowe w Polsce? Choć prezenty w wigilię są raczej nietypową polską tradycją świąteczną, to dawanie świątecznych prezentów w pierwszy dzień świąt jest powszechne niemal wszędzie. Tradycje bożonarodzeniowe na świecie mają jednak swoją różnorodność — prezenty świąteczne w Polsce, tak jak w niektórych krajach znajdziemy pod choinką, jednak w popkulturze, czerpiącej głównie z kultury Stanów Zjednoczonych, często dzieci otrzymują prezenty w skarpetach wiszących nad kominkiem.

Prezenty świąteczne w Polsce mają jednak swoją coroczną kwestię sporną — kto przynosi prezenty na święta Bożego Narodzenia? Zależnie od części Polski, odpowiedź może być różna. Choć przeważająca część kraju odpowie, że jest to święty Mikołaj, to wśród odpowiedzi znajdzie się też między innymi Dzieciątko — charakterystyczne dla okolic Śląska, znany na Podkarpaciu Aniołek, bądź Gwiazdka obecna też w pamięci dzieci ze wschodniej Polski oraz Gwiazdor, królujący w wielkopolskich tradycjach świątecznych.

Szukasz pomysłu na prezenty na święta Bożego Narodzenia? Zerknij na listę prezentów 🎁 świątecznych, które ucieszą każdego! 

W niektórych domach dawanie świątecznych prezentów łączy się z... kolędowaniem! Bożonarodzeniowa tradycja nakazuje wówczas, że dopiero śpiewanie kolęd upoważnia do otrzymania podarunku. Taka tradycja wzbogaca magiczny czas Bożego Narodzenia o kolejne aktywności dla całej rodziny i przede wszystkim zapewnia zabawę — najmłodszym, jak i nieco starszym kolędnikom!